De Librije in de Westerkerk van Enkhuizen, de enige overgebleven zeventiende-eeuwse stadsbibliotheek van Nederland, krijgt na vierhonderd jaar een moderne wetenschappelijke catalogus. Op 22 mei a.s. wordt – natuurlijk in deze Westerkerk in het centrum van het monumentale Enkhuizen – de tweedelige studie de Librije van Enkhuizen. Geschiedenis en Catalogus gepresenteerd. Deze studie is het werk van kunst- en boekhistorica dr. Daphne Wouts.
Zij heeft voor het eerst alle 500 gedrukte werken volgens internationale standaarden beschreven. Daarvoor heeft ze elk boek in handen gehad. Ze heeft niet alleen auteur, titel en jaar en plaats van uitgave genoteerd, maar ook de band van elk boek beschreven en de in de boeken geschreven aantekeningen gesignaleerd. Deze notities verraden het gebruik van de boeken. Ze wijzen naar eerdere bezitters en gebruikers, maar ook regelmatig naar degenen die de boeken aan de stadsbibliotheek schonken.
Daphne Wouts deed ook aanvullend archiefonderzoek. Zo vond zij in het Westfries Archief te Hoorn twee zogenaamde kastcatalogi uit het begin van de zeventiende eeuw. Deze archiefvondsten en de gegevens uit de boeken zelf stelden haar in staat voor het eerst de geschiedenis van de Librije van Enkhuizen te schrijven.
In de Librije staan voornamelijk boeken uit de tweede helft van de zestiende en de eerste helft van de zeventiende eeuw. In oorsprong bestond de collectie voornamelijk uit theologische werken. Door toedoen van de beroemde Enkhuizer stadsarts Bernardus Paludanus, die ook bibliothecaris was van de Librije, kwamen er meer en meer medische en botanische werken in de bibliotheek. Later schonken rijke bestuurders uit Enkhuizen de stadsbibliotheek ook historische en juridische werken. De Librije werd zodoende van een gebruiksbibliotheek voor de geleerde burgerij meer en meer een prestigeobject voor de stad Enkhuizen. In het eerste kwart van de zeventiende eeuw werd de collectie ondergebracht op de verdieping van een nieuwe aanbouw aan het zuidportaal van de Westerkerk. Daar is de Librije nog steeds onveranderd aanwezig.
Topstukken uit de collectie zijn: de complete achtdelige zogenaamde Polyglot, de door Christoffel Plantijn te Antwerpen tussen 1568 en 1573 gedrukte meertalige bijbel, de eerste druk van Andreas Vesalius’ anatomische atlas De humani corporis fabrica libri septem uit 1543, een rijk geannoteerd exemplaar van de Stirpium historiae pemptades sex van de kruidkundige Rembertus Dodonaeus uit 1583 en een uiterst zeldzaam exemplaar van de Napasser vande westersche ende oostersche zee-vaert van Adriaen Veen uit 1597.
Daphne Wouts, De Librije van Enkhuizen. Geschiedenis en Catalogus wordt uitgegeven door Amsterdam University Press en is deel XXIV in de Nieuwe Reeks van de Bijdragen tot de Geschiedenis van de Nederlandse Boekhandel. Bestelinformatie: https://www.aup.nl/nl/book/9789048568567/de-librije-van-enkhuizen-set
