Vanaf 19 oktober 2019 tot en met 15 maart 2020 presenteert het Fries Museum in Leeuwarden de tentoonstelling Wij Vikingen. Aan de hand van archeologische schatten ontdekt de bezoeker dat ‘Viking’ geen volk, maar een levensstijl was. Deze levensstijl omvatte meer dan alleen de beruchte plunderingen. De Vikingen waren namelijk ook zeer bedreven handelaren met een uitgebreid netwerk, waar ook de Nederlandse kustbewoners van profiteerden. Het kwam zelfs voor dat Nederlanders zich bij de Vikingen aansloten en deelnamen aan hun rooftochten. In Wij Vikingen vertellen meer dan 500 objecten uit binnen- en buitenland over de complexe relatie tussen de Nederlandse kustbewoners en Vikingen.
De Noordzee is in de vroege middeleeuwen de snelweg van Noord-Europa. Door de toenemende handel zijn mensen sterk georiënteerd op het water. Het uitgebreide maritieme handelsnetwerk is voor een groot deel in handen van Scandinaviërs. Zij bevaren met hun schepen de zeeën en rivieren tot Bagdad aan toe. Archeologische vondsten zoals een narwaltand uit Groenland, Dirhams uit Arabië en barnsteen uit het Oostzeegebied illustreren de omvang van deze handelsrelaties.
noordzeecultuur
Al voor de Vikingtijd (793 – 1066) is er sprake van nauw contact tussen de
volken rondom de Noordzee. In havens en handelsplaatsen worden talen, tradities
en overtuigingen uitgewisseld. Die raken vermengd tot een ‘Noordzeecultuur’ die
de noorderlingen met elkaar verbindt. Ook worden in Frisia heidense goden
aanbeden. Zo zijn er in het Nederlandse kustgebied sieraden gevonden met
beeltenissen van de Noorse oppergod Odin. Frisia besloeg in die tijd het hele
kustgebied van Vlaanderen tot Noord-Duitsland. En hoewel de inwoners van Frisia
nauwe banden hadden met Vikingen, heeft het gebied in de negende eeuw ook te
leiden onder de Vikingaanvallen.
plunderingen
De eerste aanval vond plaats 810 n.Chr. Volgens de overlevering viel een leger
van ruim 200 schepen de Friese eilanden aan. Vervolgens werd ook het vasteland
aangedaan. Pas na een betaling van 100 pond zilver vertrokken de Vikingen weer.
Frisia zou in de jaren daarna nog vele malen worden aangevallen. In de
tentoonstelling zijn zowel wapens van Vikingen als een slachtoffer van hun
invallen te zien. Het in Zutphen gevonden skelet van een Vikingslachtoffer
waarop duidelijk sporen van geweld zichtbaar zijn geeft de bezoeker een uniek
inkijkje in de wreedheid van de aanvallen.
aansluiten
Sommige inwoners van Frisia sloten zich bij de Vikingen aan en namen deel aan
hun rooftochten. Dit werd hen niet in dank afgenomen. Volgens de wet was iemand
die zich bij de Vikingen aansloot nooit meer welkom in Frisia, tenzij er sprake
was van dwang. In de Zweedse handelsplaats Birka is een krijgersgraf gevonden
met de restanten van een vrouw met wapentuig. Dit kan er op duiden dat ook
vrouwen zich bij de Vikingen konden aansluiten.
christendom
De aanwezigheid van Vikingen had ook invloed op de verspreiding van het
Christendom in Frisia. Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er sprake
was van een lange periode van transitie waarin het heidense geloof plaatsmaakt
voor het Christendom. Juist door de vele Vikinginvallen in de 9de eeuw
werd het christianiseringsproces ernstig verstoord. De Vikingen plunderden de
net gestichte kerken, waardoor het moeilijk werd een christelijke
infrastructuur op te bouwen. Sommige inwoners
vielen dan ook weer terug op hun oude geloof. Pas in de tweede helft van de 10de
eeuw slaagde de bisschop van Utrecht erin om definitief voet aan de grond te
krijgen in Frisia.
versmelting
Deze langzame toetreding tot het Christendom wordt in de tentoonstelling geïllustreerd
door een unieke kralenketting met crucifix uit een Fries graf uit de 9de
eeuw. In het Christendom is het meegeven van een grafgift verboden terwijl het
juist een veel voorkomend heidens gebruik is. Tegelijkertijd duidt de crucifix
op een Christelijke invloed. Een zeer bijzonder topstuk is een rijkelijk versierde
drinkhoorn uit de 10de eeuw. De runderhoorn is gedecoreerd met Scandinavische
voorstellingen. Later werd er een deksel opgezet en is de hoorn gebruikt als
reliekhouder in de Onze Lieve Vrouwekerk in Maastricht.
vikingschip
Speciaal
voor Wij Vikingen bouwen studenten
Bouw & Infra en Maritieme Techniek van ROC Friese Poort een replica van het
rond 1030 gebouwde oorlogsschip Skuldelev
V. Het Fries Museum heeft de bouwtekeningen van dit schip verworven
van het Vikingeskib Museet in het Deense Roskilde, waar de restanten van dit
schip zich bevinden. Tien studenten werkten in totaal tien maanden aan de
replica van het vijftien meter lange vaartuig, dat in zijn geheel te zien zal
zijn in de tentoonstelling.
kinderlijn
Voor kinderen van 8 tot 12 jaar oud is een speciale route door de tentoonstelling
ontwikkeld. Kinderen worden hierin uitgedaagd om hun ontvoerde broertje terug
te vinden. Aan de hand van verhalen, opdrachten en voorwerpen ontdekken
kinderen wat het betekent om een Viking te zijn in het Frisia van vroeger.
Tijdens hun reis leren ze vechten met zwaard en bijl, gaan ze op zoek prachtige
schatten en komen ze oog in oog te staan met echte Vikingen.
vormgeving
In de tentoonstelling Wij Vikingen
wordt de bezoeker door zes zalen meegenomen naar de Vikingtijd. Zo wordt het
Frisia van de vroege middeleeuwen ontdekt en een inkijkje gegeven in de
complexe relatie met de Vikingen. Het tentoonstellingsconcept en -ontwerp is
ontwikkeld door Studio Louter en Opera Amsterdam.
publicatie
Naast de tentoonstelling verschijnt een publicatie waarin de nieuwste wetenschappelijke inzichten over Vikingen in de Lage Landen gepresenteerd. Wij Vikingen: Friezen en Vikingen in het kustgebied van de Lage Landen wordt uitgegeven door Waanders Uitgeverij Zwolle, verschijnt in het Nederlands en Engels en kost €24,95.
grutte pier brouwerij maakt speciaal vikingbier bij tentoonstelling fries museum
De bekroonde Grutte Pier Brouwerij heeft een speciaal bier ontwikkeld voor de tentoonstelling Wij Vikingen in het Fries Museum. Rodulf de Viking is een zachte honingtripel van 7,5%. Honing is een belangrijk ingrediënt van het door Vikingen veel gedronken mede. De naam van het bier komt van de Viking Rodulf die in 873 n.Chr. met zijn manschappen Frisia binnenviel. De officiële lancering van het bier vindt plaats op vrijdag 11 oktober in speciaalbiercafé De Markies in Leeuwarden.
De Vikingen waren namelijk ook zeer bedreven handelaren met een uitgebreid netwerk, waar ook de Nederlandse kustbewoners van profiteerden. Het kwam zelfs voor dat Nederlanders zich bij de Vikingen aansloten en deelnamen aan hun rooftochten. In Wij Vikingen vertellen meer dan 500 objecten uit binnen- en buitenland over de complexe relatie tussen de Nederlandse kustbewoners en Vikingen.
grutte
pier
In
2015 begonnen Frans Filius en Renze Bil de Grutte Pier Brouwerij in Leeuwarden.
Hun eerste bier, de Grutte Pier Tripel, won in 2015, 2016 en 2019 de titel van
beste tripel van Nederland bij de World Beer Awards in Londen. Rodulf de Viking
is inmiddels het achtste bier van de brouwerij en verkrijgbaar bij alle
officiële verkooppunten.
rodulf
De beruchte Vikingleider Rodulf was de schrik van de Noordzee toen hij in het
jaar 873 Friesland binnenviel. Hij beval de inwoners schatting te betalen of
anders zou hij alle mannen vermoorden. De Friezen weigerden en gingen de
confrontatie aan. In een bloedige strijd hakten ze Rodulf en 800 andere
Vikingen in de pan. De Vikingen die het overleefden mochten pas vertrekken toen
ze een flinke som zilver hadden betaald.
Het Fries Museum wordt mede gefinancierd door de Ir. Abe Bonnema Stichting, de Provincie Fryslân, het Samenwerkingsverband Noord-Nederland, EZ/Kompas, de BankGiro Loterij en Aegon.
Foto: Scandinavische hoorn in gebruik als reliekhouder, 900-1000. RK parochie Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming, Maastricht. Foto: Tom Haartsen
