Hoe geven we onze kerkgebouwen een duurzame toekomst? Een actuele vraag voor veel gemeenten in Nederland. Mede door het teruglopend kerkbezoek staan kerkgebouwen onder druk. Om deze markante gebouwen te behouden is actie vereist. Daarom gaan steeds meer gemeenten aan de slag met een kerkenvisie. Van 2019 t/m 2021 kunnen gemeenten bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed financiële steun aanvragen om een kerkenvisie op te stellen. Inmiddels hebben 47 gemeenten dit gedaan. 15 gemeenten hebben het aangevraagde bedrag inmiddels toegekend gekregen. De overige 32 gemeenten ontvangen dit najaar bericht over hun aanvraag.
Het opstellen van een kerkenvisie gebeurt in dialoog tussen de burgerlijke gemeente, kerkeigenaren, inwoners en erfgoedorganisaties. Men gaat met elkaar in gesprek over de toekomst van álle kerkgebouwen in hun gemeente. Monumentaal en niet-monumentaal, nieuw en oud. Welke blijven er als kerk fungeren, welke kerkgebouwen worden geschikt gemaakt voor nevengebruik en welke leegstaande krijgen een andere functie? Maar ook: kunnen partijen afspraken met elkaar maken over de wijze waarop men met elkaar het gesprek aangaat als er kerken gesloten of verkocht worden.
Snel van start
Het enthousiasme om met een kerkenvisie aan de slag te gaan is groot. Een van de gemeenten die aan een kerkenvisie werkt is Alkmaar. Carolien Roozendaal, gemeentelijk bouwhistoricus en projectleider kerkenvisie, vertelt: “omdat het college van B&W de zorg voor het religieus erfgoed heeft benoemd in het coalitieakkoord, konden we met ons team snel van start gaan met de kerkenvisie. We zijn dit voorjaar begonnen met het voeren van kennismakingsgesprekken met kerkbesturen. We leggen in de eerste fase nadruk op het in beeld brengen van de zorgpunten in onze gemeente op het gebied van religieus erfgoed en op het bouwen van een goede vertrouwensband met alle betrokken partijen. Zo werken we met elkaar naar een breed gedragen kerkenvisie.”
Aanvragen van financiële steun
De komende drie jaar is 9 miljoen euro beschikbaar in de vorm van een decentralisatie-uitkering, een uitkering van het Rijk aan lagere overheden, via het Gemeentefonds. Gemeenten kunnen het hele jaar door een decentralisatie-uitkering aanvragen. De aanvragen verlopen via de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Elke Nederlandse gemeente kan eenmalig in de periode 2019-2021 een aanvraag indienen.
Gemeenten die vóór 15 februari 2019 een aanvraag voor een decentralisatie-uitkering hebben ingediend en het aangevraagde bedrag reeds toegekend hebben gekregen bij besluitvorming over de voorjaarsnota:
Aalten
Alkmaar
Drechterland
Enkhuizen
Enschede
Geldrop-Mierlo
Nijmegen
Oost Gelre
Ooststellingwerf
Oss
Roermond
Rotterdam
Waalwijk
Weert
Winterswijk
(zie ook pagina 130 van het document ‘Gemeentefonds – Meicirulaire 2019’ https://www.rijksoverheid.nl/documenten/circulaires/2019/05/31/meicirculaire-gemeentefonds-2019 )
Gemeenten die vóór 15 juni 2019 een aanvraag voor een decentralisatie-uitkering hebben ingediend en hierover uitsluitsel ontvangen bij besluitvorming over de najaarsnota:
Amersfoort
Berg en Dal
Brielle
Borsele
Culemborg
De Ronde Venen
Druten
Goes
Grave
Haaksbergen
Hellendoorn
Hoorn
Hulst
Kaag en Braassem
Mill en Sint Hubert
Nieuwkoop
Noord-Beveland
Oldebroek
Oudewater
Rheden
Rijssen-Holten
Schouwen-Duivenland
Smallingerland
Súdwest-Fryslân
Tiel
Tholen
Utrecht
Vlaardingen
Wijchen
Woerden
Zaltbommel
Zwolle
Informatie aanvragen decentralisatie-uitkering kerkenvisie
Gemeenten kunnen het hele jaar door een decentralisatie-uitkering aanvragen. Alle aanvragen die vóór 15 februari zijn ingediend worden toegekend bij besluitvorming over de voorjaarsnota; alle aanvragen die vóór 15 juni zijn ingediend ontvangen uitsluitsel bij besluitvorming over de najaarsnota. Deze regeling loopt tot 2021. Met andere woorden, er vinden in 2020 en 2021 nog vier momenten van besluitvorming plaats waarvoor gemeenten kunnen indienen.
Zie verder: https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/religieus-erfgoed
Over het programma Toekomst Religieus Erfgoed
Het ministerie van OCW/Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zet zich samen met andere kerkeigenaren en vertegenwoordigers van erfgoed- en burgerorganisaties onder de noemer Toekomst Religieus Erfgoed in voor een duurzame toekomst van de kerkgebouwen. Hiervoor is door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap €13,5 miljoen euro beschikbaar gesteld.
Het programma telt vijf lijnen waarin wordt ingezet op de thema’s kerkenvisies, duurzaamheid, het ontwikkelen en beschikbaar stellen van kennis, het meer openstellen van kerken en het verbreden van draagvlak. Een groot deel van het beschikbare bedrag is gereserveerd voor het instrument kerkenvisies. Alle betrokken partijen in een (burgerlijke) gemeente komen samen en stellen een integrale visie voor álle kerken in de gemeente op. Uitgangspunt hierbij is het aangaan van het gesprek met elkaar.
Gemeenten worden in het proces naar een kerkenvisie door het programma Toekomst Religieus Erfgoed ondersteund. Onder andere met bijeenkomsten waarin kennis en ervaring wordt gedeeld en uitgewisseld. Daarnaast zijn er op www.toekomstreligieuserfgoed.nl praktische tools aanwezig.
Programma Toekomst Religieus Erfgoed is een samenwerking van:
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap/Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed | Erfgoedvereniging Heemschut | Vereniging Monumentale Beheerders Kerkgebouwen | Restauratiefonds | IPO | VNG | Museum Catharijne Convent | CIO
