De Kralingse Buitenplaatsen van Robert Ligthelm is dit jaar de winnaar van de Ithakaprijs, de belangrijkste Nederlandse prijs voor boeken of journalistieke producties over kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen. Het is de zevende keer dat deze prijs, een geldbedrag van € 5.000, is uitgereikt. De prijs is een initiatief van stichting Kastelen, historische Buitenplaatsen & Landgoederen (sKBL). Zojuist ontving auteur Robert Ligthelm de prijs uit handen van juryvoorzitter Paul Schnabel in Theater Concordia te Haastrecht.
Robert Ligthelm produceerde, met medewerking van Taco Hermans, Anneke van Dijk en Tom Riedijk een boek over de vele prachtige, meesttijds verdwenen buitenplaatsen in het Rotterdamse Kralingen. Ooit lagen in deze landelijke omgeving veertig buitenplaatsen waarvan er in onze tijd nog slechts vijf resten. De aanleg van deze buitenplaatsen is bepalend geweest voor de huidige ‘lay out’ van dit vroeger zo rustige en landelijke dorpje onder de rook van Rotterdam.
Uit het juryrapport
Onze keuze is dit jaar gevallen op een boek, dat een bijna onbekend, want ook grotendeels verloren gegaan ensemble van landschapsparken en buitens weer zichtbaar maakt. Het boek biedt een mooie balans tussen familiegeschiedenissen, bouwhistorie en parkaanleg in een longitudinaal perspectief waarin we ook zien hoe het ondanks stadsontwikkeling en industrialisering hier en daar toch lukt een moderne versie van Arcadië in stand te houden of te herontwikkelen. Het boek is gebaseerd op grondig archiefonderzoek, interviews met bewoners en voormalige bewoners, levendig geschreven en goed gedocumenteerd. De schrijver is geen man van het vak, maar een amateur in de oorspronkelijke betekenis van het woord, al van jongs af aan geboeid door kastelen en buitenplaatsen en na zijn pensionering als vrij man eindelijk in de gelegenheid om dat vorm te geven in een bijzonder fraai uitgegeven en uiteraard rijk geïllustreerd boekwerk. Het eerste grote onderzoek en het eerste grote overzichtswerk over dit op het eerste gezicht onherkenbaar veranderde gebied, dat dankzij dit boek nu toch weer veel van zijn oude en gelukkig toch ook nog iets van zijn behouden schoonheid kan laten zien.
De Kralingse Buitenplaatsen van Robert Ligthelm. Picture Publishers, Woudrichem 2020
Jury
De jury bestaat uit Paul Schnabel (voorzitter jury), René Dessing (secretaris jury / voorzitter sKBL en directeur stichting Erfgoed Landfort), Yme Kuiper (emeritus hoogleraar historische Buitenplaatsen & Landgoederen, RUG), Marcel van Ool (cultuurhistoricus, adviseur landschap en cultuurhistorie bij Staatsbosbeheer), Juliette Jonkheer-Duynstee (kunsthistoricus, publicist en expert voor buitenplaatsen langs de Vecht).
Achtergrond prijs
Deze prijs is in 2015 door sKBL geïnitieerd en dankzij een genereuze gift voor vijf jaar mogelijk gemaakt door de op 27 augustus 2020 overleden oud-staatssecretaris Mr. Els Veder-Smit. De prijs is bedoeld voor interdisciplinair (wetenschappelijk) onderzoek rond kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen. Tevens wordt jaarlijks een stipendium uitgereikt. Het stipendium maakt onderzoek naar deze aandachtsgebieden mogelijk. De prijs en het stipendium bedragen ieder € 5000,-. In 2020 heeft een nieuwe particuliere schenker die vooralsnog anoniem wil blijven, besloten om deze prijs en het stipendium tot en met 2029 mogelijk te maken. Dit jaar zijn er geen inzendingen geweest voor het stipendium en is dit jaar dus niet uitgereikt.
///
Eerdere winnaars van de Ithakaprijs en -stipendium zijn:
2020: Ithakaprijs: Lenneke Berkhout voor Hoveniers van Oranje. Stipendium: Juliette Jonker-Duynstee voor een onderzoek getiteld In de voetsporen van Johan Ortt van Nijenrode. Vijf kasteelheren aan de Vecht.
2019: Ithakaprijs: Genootschap Oud Westland voor Buitenplaatsen in het Westland. Met smaak en tot voordeel aangelegd. Stipendium: Astrid Schutte voor een literair non-fictieproject rond Huis baak, getiteld Een laatste heer.
2018: Ithakaprijs: Jan ten Hove voor Arnichem, buitenplaats aan de Vecht. Historie van huis en Haersterveer. Stipendium: Conrad Gietman voor onderzoek naar Familieorde, hiërarchie en privacy in kastelen en buitenplaatsen (1550-1650).
2017: Ithakaprijs: Anne Mieke Backer voor Er stond een vrouw in de tuin. Over de rol van vrouwen in het Nederlandse landschap. Stipendium: Annet Werkhoven voor onderzoek naar historische buitenplaatsen, villa’s en landgoederen op de Stichtse Lustwarande
2016: Ithakaprijs: Kees van der Leer & Henk Boers voor Huygens’ Hofwijck. De buitenplaats van Constantijn en Christiaan. Ook Martin van den Broeke won de Ithakaprijs voor zijn Het Pryeel van Zeeland. Buitenplaatsen op Walcheren 1600-1820.
2015: Ithakaprijs: Mascha van Damme voor Heren op het Land. Buitenplaatsen van Twentse textielfabrikanten. Stipendium: Els van der Laan / Willemieke Ottens / Jelmer Bokma voor onderzoek naar de Noordelijke Lustwarande: staten en stinzen van Friesland, de borgen van Groningen en de havezaten van Drenthe.
