Wintertuin OPEN: 100 jaar oude Botanische Kas in Baarn open voor publiek

De Wintertuin in Baarn is – sinds haar bouw in 1915 – voor het eerst in meer dan 100 jaar open voor publiek. Vroeger was het een botanische kas, nu is het een theetuin & terras en herbergt het de Elixir Escape Rooms en een uniek iPad-spel in het Cantonspark.

Geschiedenis
De Wintertuin is een voormalige tropische kas, die aanvankelijk is gebouwd als orangerie.
[Een oranjerie werd gebouwd om te kunnen pronken met de dure en exotische bomen die uit verre landen en kolonies werden overgebracht. Vanwege het klimaat is het in Noord-Europa niet mogelijk buitenshuis tropische of subtropische planten en bomen te houden. Deze worden daarom in kuipen geplant, zodat ze in de winterperiode binnen kunnen worden gezet. [Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Oranjerie]
De Wintertuin bevindt zich in het Cantonspark waarin door de schatrijke Amsterdammer August Janssen (1865-1918) een zogenaamde overtuin werd aangelegd. De tuin hoorde bij zijn in 1910 gebouwde huize Canton aan de overzijde van de Javalaan. Op reizen naar Nederlands-Indië, waar hij de plantages van zijn vader bezocht, was August Janssen zeer onder de indruk van de weelderige ongerepte jungle. Om zijn gasten in diezelfde paradijselijke sfeer te kunnen ontvangen, liet hij in 1914 een grote tropische kas bouwen van glas en staal. Palmen, bananenplanten en andere exoten liet Janssen importeren uit Nederlands-Indië.
De Baarnse wintertuin was gezien zijn afmetingen on-Nederlands. In de stukken die bewaard zijn gebleven, wordt de wintertuin in 1919 beschreven als „een zeer groote, buitengemeen fraaie en modern ingerichte palmenkas of wintertuin met centrale verwarming en elektrisch licht in 1914 en 1915 gebouwd”.[Bron: https://www.digibron.nl/search/detail/012df9919cf4c0ef11af0c81/]
Na het overlijden van August Janssen in 1918 werd het park inclusief de kassen geschonken aan de Staat der Nederlanden onder de conditie dat het park met de kassen ten minste vijftig jaar lang ten dienste zouden staan aan het onderwijs. Deze bestemde als botanische tuin voor de Rijksuniversiteit Utrecht. Er werden bananen en koffiestruiken gehouden en een grote verzameling Bromelia uit Zuid-Amerika.
Tussen 1918 en 1987 liepen er dagelijks studenten en professoren, was er een leslokaal in het park, gespecialiseerde kassen en zorgvuldig aangelegde systeemtuin. Het was het terrein van beroemde biologen, zoals Johanna Westerdijk (de eerste vrouwelijke hoogleraar in Nederland ) en August Adriaan Pulle.
De Wintertuin – de grootste van Nederland – is gebouwd op het zuiden, zodat planten ook ’s winters voldoende licht en warmte konden opvangen. Ze is van cultuurhistorische waarde vanwege de voormalige botanische functie en van architectuurhistorische waarde vanwege de gaafheid en zeldzaamheid van het bouwtype en vanwege de constructie en het materiaalgebruik. Het is van situationele waarde vanwege de prominente ligging in het Cantonspark.. [Bron: http://rijksmonumenten.nl/monument/511683/cantonspark:-wintertuin/baarn/]
In 1987 stootte de Universiteit van Utrecht de wintertuin af en kwam de kas voor 1 gulden in bezit van de gemeente Baarn. Nadat de Wintertuin een aantal jaren leeg stond en als galerie was gebruikt, kon deze in 2012 met rijkssubsidie worden opgeknapt.
Begin 2017 werd het Baarnse Experience Design Bureau Living Story na een uitvoerige selectie procedure verkozen tot nieuwe exploitant van de kas. De ambitie om het bijzondere gebouw na 100 jaar open te stellen voor publiek, heeft na 2 jaar van intensieve voorbereiding, geresulteerd in wat het nu is:
Een theetuin & terras en twee bijzonders escaperooms, die in alle opzichten geworteld zijn in de historie en het karakter van de locatie.

2019

Wintertuin Experience, zoals de locatie nu heet, is vanaf 1 mei 2019 geopend en gaat nu haar eerste zomer tegemoet, waarin ze met plezier hun gasten verwelkomen.

Theetuin & Terras

Afgelopen voorjaar heeft de Gemeente Baarn een terras laten aanleggen over de volledige breedte van de kas. Het is één van de maatregelen van de grote renovatie van Cantonspark- waarover uitkijkt vanaf het terras van de Wintertuin. [Bron: RTV Baarn http://rtvbaarn.nl/?p=5181]
Omdat de Wintertuin op het zuiden gebouwd is, is het volledige terras dat ook. De Wintertuin ligt een meter hoger dan het park, waardoor je vanaf het terras een prachtig uitzicht hebt over het park.
Het terras heeft een beperkt aantal zitplaatsen. Daar is bewust voor gekozen. Door de gespreide opstelling, het uitzicht op het park en de orangerie als decor, wordt een uurtje op het terras een bijna tijdloze ervaring; Je zou je zo in 1929 kunnen wanen.
De inrichting van de Wintertuin, het terras en zelfs de kaart, hinten op 3 subtiele verwijzingen: (1) De geschiedenis en het botanische karakter van de Wintertuin, (2) de met band met Nederlands-Indië (via de eerste eigenaar; August Janssen, en botanicus professo A.A. Pulle die eveneens reizen maakte naar Nederlandse koloniën), en (3): Art Deco; de stijl van de tijd waarin technologie, exploratie en artistieke vernieuwing worden omarmt.
Living Story duidt de stijl van de Wintertuin zelf als ‘pretentieloze allure’; Er wordt geknipoogd naar de grandeur van vervlogen tijden waarbij aandacht, rust en ‘de tijd nemen’ net zulke belangrijke waarden zijn als de spirit van vernieuwing, nieuwsgierigheid en optimisme.
Als je op het terras zit, merk je dat aan de bediening die de tijd voor je neemt. Maar ook aan de kaart. Er wordt bijvoorbeeld een selectie losse theemelanges geserveerd, die je je zelf kunt scheppen. De losse blaadjes moeten 2-5 minuten trekken (afhankelijk van de samenstelling), waardoor de slow-tea je dwingt om rustig aan te doen. Ook de verse bonenkoffie, cappuccino of latte macchiato worden ter plekke met de hand gemaakt. Het kost meer tijd, maar dat maakt de smaak meer de moeite waard.
Diezelfde kwaliteit zit in taartjes en ijs van lokale patisserie Min7 en de (uitsluitend) biologische kwaliteitswijnen van het eveneens Baarnse Wijnhuis Vinoblesse. De kaart heeft ook een bescheiden selectie cocktails, waaronder de Elixir huiscocktail (gemaakt met groene Chartreuse, een likeur met 130 medicinale en aromatische kruiden, planten en bloemen), die is ontworpen om te drinken zonder of mét het Elixir dat je als groep brouwt in de escape room.

Escape Room

De Wintertuin is één grote kas met aan de westzijde de binnen-theetuin, zodat je het hele jaar door kunt genieten van de buiten-ervaring, maar dan warm en droog. Aan de oostkant staan 2 kassen ín de kas. Het zijn de Elixir escape rooms, de eerste en enige escape rooms ter wereld in een kas – in een kas.
Living Story, het bedrijf achter Wintertuin Experience, maakt al 15 jaar ‘experiences’ voor groepen. Aanvankelijk als bedrijfsuitjes / teambuilding, daarna ook als evenementen, trainingen en serious games. De afgelopen jaren maakten ze zowel in Nederland als internationaal pop-up escaperooms. Na de tijdelijke escaperooms ‘Hôtel’ Central en ‘Het geheim van de weldoener’, is Elixir de eerste escape room op een vaste locatie.
Elixir speelt zich af in 1929, in de kas waar professor Pulle al jaren bezig is met botanisch onderzoek. Verborgen in de jungle van een enorme glazen kas, omgeven door bizarre instrumenten en exotische planten, werkt de bevlogen botanicus al jarenlang aan een grootse ambitie; het creëren van het levenselixir.
De professor zou zelfs een geheim laboratorium hebben, waar alles op scherp staat in afwachting van het missende ingrediënt, afkomstig van de Selenicereus grandiflorus – ‘de Koningin van de Nacht, die zéér zelden bloeit…
In de escape room moet je als team het levenselixir samenstellen, voordat de bloem volledig bloeit. En dat is nog niet makkelijk in een geheime kas waar de professor en zijn assistent er alles aan hebben gedaan om er voor te zorgen dat de revolutionaire receptuur door anderen kan worden nagemaakt.
De groepen die het uiteindelijk lukt om het levenselixir samen te stellen, krijgen zelf een mini-flacon van het zeldzame extract. Die kan worden toegevoegd aan de unieke Elixir-cocktail die alléén wordt geschonken in de Wintertuin.
Ook met de Escape Room zijn de makers trouw gebleven aan de roots van de locatie: Botanicus professor A.A. Pulle (in 1929 rector magnificus van de Universiteit Utrecht) werkte daadwerkelijk in de Wintertuin en het Cantonspark, en had in de voorgaande jaren verschillende expedities ondernomen naar Nederlands Indië en Suriname, koloniën waarvan de flora nog maar zeer beperkt in kaart was gebracht.
De escaperoomkassen (2 identieke kassen voor groepen tot 12 personen) staan middenin de grote botanische kas. Je kunt er alleen komen via het botanische Cantonspark. Voordat je bent begonnen ben je al een paar keer verrast door de bijzondere plek.
Terwijl vrijwel alle escape rooms donker zijn, speelt Elixir zich af in een kas. Tussen de planten door kun je naar een rivaliserend team in de andere kas kijken. En, leuker nog; eventuele extra gasten die niet mee naar binnen gaan, kunnen de teams teams live aan het werk zien.
De Elixir escape rooms zijn tegelijkertijd met de Wintertuin geopend en zijn inmiddels door zo’n 100 groepen bezocht. Met een gemiddelde waardering van 9,5 behoren ze nu al tot de top van de meer dan 800 escape rooms die Nederland telt.

iPad spel in het Cantonspark

Een andere bijzondere beleving die je kunt spelen vanuit de Wintertuin is ‘Het Mysterie van de Botanische Tuin’; een speurtocht door het botanische Cantonspark voor teams van 2 tot 4 personen.
In Het Mysterie van de Botanische Tuin ga je met je team op zoek naar de sleutel van een mysterieuze groene kist die Meneer Goossen – de tuinbaas van het Cantonspark – heeft ontdekt op de plek van villa Cantons Park, dat een eeuw geleden midden in het park lag. Gewapend met mysterieuze aantekeningen en een speciale iPad trek je het park in.
Op verschillende plekken in het park hoor je stemmen uit het verleden; allemaal van mensen die de afgelopen 100 jaar door het park hebben gelopen; van mevrouw Ella Jansen, die op het punt staat er een partijtje te tennissen, tot botanische studenten die stiekem achter de professor aansluipen terwijl deze bladeren uitkiest voor een belangrijk proefwerk.
Teams die de informatie slim weten te combineren, kunnen uiteindelijk de code kraken om de groene kist te openen. Ondertussen hebben ze een gaaf spel gespeeld én hebben ze van alles geleerd over het Cantonspark.
Ook met het Mysterie van de Botanische tuin heeft Living Story de beleving verbonden aan de locatie. Na lokale research bij o.a. de historische kring Baerne en oud-medewerkers van de Hortrus, ontwikkelden ze een locatie-gebaseerd iPad-spel; Je loopt als team met een iPad door het park, waarbij je op specifieke punten – afhankelijk van je locatie – audio te horen krijgt. Zo hoor je in een donkere hoek van het park dat daar, op de plek waar je nu staat, een leslokaal was. (waarvan de sleutel dan weer op een andere plek verstopt is). Zo loop je samen door het park, waarbij je je oriënteert aan de hand van de tablet én door de bijzondere bomen en planten in het park.
Mysterie van de Botanische tuin is niet de eerste location-based-game van Living Story. In 2012 (lang voor Pokémon Go en Wizards Unite), maakten ze de iPadgame Lost in Time, te spelen in de binnenstad van Utrecht, Amersfoort en Amsterdam, en in de jaren daarna Tezz en de Tijdgeest voor Vechtdal Marketing en de The Nature Game voor Nationaal park de Hoge Veluwe.

Wintertuin: OPEN

Zowel de Wintertuin als het Cantonspark zijn een Rijksmonument. Hoewel het park al een aantal jaar geopend is, zijn er – zeker buiten, maar zelfs ook in Baarn – weinig mensen die de Wintertuin kennen. Het is daarmee een verborgen parel die meer dan de moeite van het ontdekken waard is. Voor het eerst sinds 1915 is de Wintertuin open om beleefd te worden. Als theetuin, escape room, of als voormalige botanische kas. (tip: de Wintertuin heeft een tegenwoordig een gigantische levende groene wand). De Wintertuin is hiermee open voor een breed publiek, van rustzoekers en theeleuten tot avonturiers van alle leeftijden.